| Programma-archief 1998 |
| |  |
De Stichting Culturele Evenementen Nicolaikerk presenteert de Nicolaiconcerten.
Kaartverkoop vindt vanaf een half uur voor aanvang van het concert plaats bij de ingang van de Nicolaïkerk. De concerten duren ongeveer 45 minuten.
Het actuele programma is te vinden in de Agenda.
De Nicolaikerk is gelegen aan het Nicolaaskerkhof in de zuidelijke binnenstad van Utrecht (Zie Stadsplattegrond Utrecht).
Open Performance Site
De Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk presenteert in dit seizoen voor het eerst de Open Performance Site, een podium voor nieuwe muziek en innovatief theater: van andere continenten, maar ook locaal, voortbouwend op de traditie van eeuwen geleden, in de ruimte van de middeleeuwse Nicolaïkerk. Componisten, ensembles en performers worden uitgenodigd hun nieuwste werk te tonen. Een doorlopende voorstelling, in deze zeer bijzondere ruimte, belooft de aanzet teworden voor een boeiende aanvulling op het culturele leven in Utrecht
Via Crucis
Via crucis - Franz Liszt
Nachtlied - Max Reger
Vexilla regis - Maurice Pirenne
Vocaal Ensemble Markant
o.l.v. Marc Versteeg
m.m.v. Maurice Pirenne (orgel)
Jurriën Vis (tenor).
Als alternatief voor de vele passie-concerten een ongewoon programma van 19de- en 20ste-eeuwsewerken. De hang naar het religieuze heeft Liszt altijd gekend. Ondanks de woorden van zijn vader ('Je behoort aan de Kunst, niet aan de Kerk') ontving hij op 68-jarige leeftijd enige lagere wijdingen. Zijn weinig uitgevoerde Via Crucis ontstond in 1878.Maurice Pirenne componeerde Vexilla Regis voor koor, tenor en orgel op verzoek van het Vokaal Ensemble Markant. De tekst is van de hand van de zesde eeuwse dichter Venantius Fortunatus.De keuze voor het Vocaal Ensemble Markant past in ons streven om koren uit te nodigen die elders hun sporen hebben verdiend maar desondanks zelden of nooit in Utrecht te horen zijn geweest. Een bijzonderheid bij dit Nachtconcert is dat de componist van het tweede stuk, Maurice Pirenne, zelf als organist zal optreden.
Composities voor altviool en harp
Kalabassa, een kindervoorstelling door Hans Troost en Ivanka Neeleman
Kalabassa... een gebeuren vol geluid...
Je hoeft niet ver te zoeken. Je hebt je stem altijd bij de hand en in de natuur liggen veel muziekinstrumenten zo voor het oprapen. Of ze groeien aan een boom of een struik, zoals de kalebas...
In de muziekvoorstelling Kalabassa mengen Hans Troost en Ivanka Neeleman hun muzikale achtergrond, respectievelijk improvisatie en klassieke benadering, tot een soepel geheel. Ze laten deze kanten van de muziek op inspirerende wijze horen en zien.
Gegoochel met stem en woorden zorgt voor een swingend muzikaal taalspel. Er wordt geïmproviseerd op stenen, takken, kalebassen, bamboe en andere materialen uit de natuur. In verschillende liedjes en instrumentale stukken komen de kalebasviool, blokfluit, basviool, ukelele en trom aan de beurt voor pakkende solo's.
Voor de kinderen valt aan dit muzikale schouwspel veel te beleven. Er zijn verschillende momenten waarop de hele groep mee kan doen, klappend en met het meezingen van refreinen.
Koor Nieuwe Muziek
Louis Andriessen 1939
Un Beau Baiser (1980) voor koor a cappella
Theo Loevendie 1930
Aubade (1983) voor koor a cappella
Huub Kerstens 1947
Monde du Sommeil opus 13 (1985) voor koor en orgel
Beiaardbespeling
Georg Muffat 1653-1704
Suite II voor clavecimbel
Georg Muffat
Orkestsuite 'Laeta Poesis'
Beiaardbewerkingen: Arie Abbenes
Louis Andriessen
Un Beau Baiser voor koor a cappella
Un Beau Baiser is afkomstig uit de muziektheaterstukken die Louis Andriessen schreef voor toneelgroep Baal. Opera was in de jaren zeventig bepaald niet populair in Nederland. Tegenwoordig kunnen de grensverleggende anarchistische voorstellingen die Baal destijds maakte, weer gewoon opera genoemd worden. Un Beau Baiser is een fragment uit George Sand, geschreven door Mia Meijer en geregisseerd door Lodewijk de Boer.
Theo Loevendie
Aubade voor koor a cappella
Aubade van Theo Loevendie is oorspronkelijk geschreven voor twee solostemmen en Loevendies Jazzkwintet, als onderdeel van de Atlantis Suite. In de bewerking uit 1993 voor gemengd koor a cappella worden de oorspronkelijke solopartijen voornamelijk door de vrouwenstemmen vertolkt. Deze worden voorafgegaan door een korte intro van de mannenstemmen. De vrouwen worden begeleid door een langgerekte noot in de bas, wat een eenvoudig doch breekbaar geheel oplevert. In de herhaling laat Loevendie die breekbaarheid letterlijk horen. De naar close harmony neigende akkoorden ondersteunen de eenvoud van de tekst.
Het zesregelige gedichtje Sweet stay awhile, is eerder op muziek gezet door de Engelse componist John Dowland (1562-1626). De tekst is van de hand van een anonieme 16e-eeuwse dichter, maar wordt ook wel toegeschreven aan John Donne (1571-1631).
Huub Kerstens
Monde du Sommeil opus 13 voor koor en orgel
De tekst van Monde du sommeil is ontleend aan Sodome et Gomorrhe uit A la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Huub Kerstens heeft een fragment gekozen dat verhaalt over de wereld van de slaap ('op de drempel waarvan verstand en wil, tijdelijk lamgelegd, het niet meer voor mij konden opnemen tegen de bitterheid van mijn werkelijke indrukken') en zijn muziek kan door haar sobere expressie opgevat worden als een lyrische verklanking van wat de ziel in de slaap tormenteert: het innerlijke weten van de werkelijke wereld, die overdag in conventies gehuld, door gedragscodes afgeschermd, onzichtbaar blijft, waarvoor de ziel ongevoelig lijkt te zijn.
Angst, droefheid en wroeging - als componist heeft Kerstens zeker niet getracht deze toestanden van de ziel concreet te verklanken. Maar het melodische en harmonische spel wijst wel in de richting van een sfeertekening in algemeen romantisch-expressieve zin. In lange melodische lijnen beweegt de muziek zich door de tekst van Proust. Ook structureel 'omhult' de slaap de emoties van de ziel. Opvallend is de effectieve manier, waarop het koor gehanteerd wordt: met sterke nadruk op een expressief zingen, terwijl de tekst aanleiding zou kunnen zijn voor een bont palet van andere klanken. In die zin is deze partituur niet alleen de evocatie van een tekst, maar ook van de tijd waarin die tekst is ontstaan.
Tekst: Leo Samama (1990)
Georg Muffat
Suite II voor clavecimbel; Orkestsuite 'Laeta Poesis'
Het beiaardprogramma contrasteert met het concertgedeelte in de kerk. Na het programma met hedendaagse koormuziek bestaat het beiaardconcert uit muziek van de barokcomponist Georg Muffat, geschreven in een toegankelijke Franse stijl. Voor de Duitse muziekcultuur is Muffat van grote betekenis omdat hij daar de Franse en Italiaanse stijlen introduceerde. Overigens beschouwde Muffat zich als Duits componist, hoewel van Schotse afkomst en in Savoye geboren.
Orgelconcert
Johann Sebastian Bach 1685-1750
Concert in C BWV594
naar het Vioolconcert opus 7 nr.5 RV285a van Antonio Vivaldi
Igor Stravinsky 1882-1971
Symphonies of Wind Instruments (1920/1947)
(bewerking door Andries van Rossem)
Beiaardbespeling
Benedetto Marcello 1686-1739
Sonata opus 2 nr.4 1
Andries van Rossem 1957
ACDG, een voorslag (1996)
Johann Sebastian Bach
Concerto naar een hoboconcert van Alessandro Marcello 2
Beiaardbewerkingen: 1 Arie Abbenes; 2 Chris Bos en Arie Abbenes
Het orgel als eenmansorkest
Het programma van het orgelconcert bestaat uit bewerkingen van composities die origineel niet voor orgel zijn geschreven. Door de eeuwen heen hebben componisten niet alleen eígen werken omgeschreven voor andere instrumentale bezettingen, maar ook stukken van anderen waar zij bewondering voor hadden. Toetsinstrumenten, en het orgel in het bijzonder, bleken zeer geschikt om composities geschreven voor een groot aantal muzikanten door slechts een enkele speler uit te laten voeren.
Johann Sebastian Bach
Concert in C BWV594
Het Concert in C is een door Bach voor orgel gemaakte transcriptie van het Vioolconcert 'Grosso Mogul' opus 7 nr.5 van Antonio Vivaldi. Het concerto is een muzikale vorm waarbij verschillende klankbronnen tegen elkaar worden uitgespeeld. In dit geval is dat de soloviool tegenover het tutti, bestaande uit strijkers en continuo. Bij zijn bewerking voor orgel vertaalt Bach deze tweespalt naar een verdeling over twee klavieren: de solopartij wordt op het rugwerk gespeeld en het tutti op het andere klavier. Het rugwerk is het gedeelte van het orgel dat zich het dichtst bij de luisteraar bevindt, achter de rug van de organist.
Igor Stravinsky
Symphonies of Wind Instruments
Stravinsky, die een sleutelrol vervulde in de muziekontwikkeling van de twintigste eeuw, heeft in zijn lange loopbaan als componist geen orgelwerken geschreven. Zijn Symphonies of Wind Instruments is een in memoriam aan Claude Debussy, wiens muziek hij bewonderde om de gebruikte samenklanken. Dit in memoriam komt het meest tot uitdrukking in de sonore akkoordstapelingen aan het eind van de Symphonies of Wind Instruments.
Pregnante ritmiek en heldere, doorzichtige klanken kenmerken dit eendelige werk, waarin verschillende muzikale karakters tegen elkaar worden afgezet. De originele bezetting bestaat uit 3 fluiten, 2 hobo's, Engelse hoorn, 3 klarinetten, 2 fagotten, contrafagot, 4 hoorns, 3 trompetten, 3 trombones en een tuba. Deze bewerking voor orgel is van de hand van Andries van Rossem.
Beiaardbespeling
Bach had groot respect voor de werken van zijn Italiaanse collega's. Nadat op orgel vandaag Bachs bewerking naar een vioolconcert van Vivaldi heeft geklonken, speelt de beiaardier het bekende Hoboconcert van Alessandro Marcello, naar de orgelbewerking van Bach. Om het familieportret te vervolmaken wordt ook een vioolsonate van Alessandro's beroemde broer Benedetto gespeeld.
Andries van Rossem bewerkte de Symphonies of Wind Instruments van Stravinsky voor orgel. Voor beiaard schreef Van Rossem ACDG ten behoeve van de Nederlandse Muziekdagen in 1996.
De ma Dame, een uitvoering van het Ensemble Aventure
Adam de la Halle 1245-ca.1288
? De ma dame / Omnes (instrumentale bewerking)
? Robin m'aime / Portare
Adam de la Halle
? Diex, comment porroie (rondeau)
? D'amourous cuer voel canter
? Bonne amourete (rondeau)
Pierre de la Croix ca.1290
S'Amours eüst / Au renouveler / Ecce
Adam de la Halle
? He! las, il n'est mais nus ki n'aint
? A jointes mains vous proi (rondeau)
Anoniem uit codex Montpellier, na 1260
Dieus, comment puet li cuers durer / Vo vair / Tenor
Beiaardbespeling
Middeleeuwse muziek in beiaardbewerking
Italië in de 14e eeuw
? Lamento di Tristan (estampie)
? Ductia
? Flos vernalis
? Retrove (estampie)
Duitsland in de 15e eeuw
? Wol up ghesellen
? En avois
? Des klaffers neyden
? Mit ganczem Willen
? Wilhelmus Legrant
Praeambulum super f
Glogauer Liederbuch ca.1460
? Instrumentaal werk
? Der neue Bauernschwanz
Josquin des Prez ca.1450-1521
? Fors seulement
? Mille regretz
Beiaardbewerkingen: Arie Abbenes
'De ma dame'
'De ma dame vient il gries maus...'
'Van mijn vrouwe komt de smartelijke pijn die ik verduur en waarvan ik zou sterven als niet hoop en grote vreugde mij in leven zouden houden.'
Met de hervormingen op economisch, politiek en sociaal/cultureel gebied in de 12e eeuw, werden vrouwen zo goed als monddood gemaakt. De ideale vrouw was mooi, wit als een lelie, met een klaar gezicht, een rozenrode mond, blauwe ogen, blond haar en natuurlijk was zij zeer hoofs. Immers, wie van buiten mooi was, zou dat ook van binnen zijn. Haar mogelijkheid tot scholing en politieke macht was haar grondig ontnomen.
In diezelfde tijd vond er nog een sociale verandering plaats: het individu moest een eigen terrein binnen de groep kunnen afschermen. Dit alles leverde een heel pakket aan regels en gedragingen op, de Hoofse cultuur.
Adam de la Halle
De liedteksten van dit programma maken deel uit van de nadagen van de hoofse traditie, zoals deze in het zuiden van Frankrijk was begonnen; Adam de la Halle kan beschouwd worden als de 'laatste trouvère'. En hoewel de poëzie en muziek van Adam passen in de traditie en niet vernieuwend zijn, is zijn werk als geheel zeer opmerkelijk. Hij schreef waarschijnlijk als eerste meerstemmige rondeaux. Ook componeerde hij als 'trouvère' motetten. Daarbij gebruikte hij citaten uit zijn eigen werk, wat een vernieuwing in het motet-repertoire betekende. Zijn werk is in veel manuscripten te vinden (één daarvan is het opus omnium) en werd geprezen door zijn tijdgenoten.
Pierre de la Croix
Een andere opvallende figuur uit de laatste dagen van de Ars Antiqua, was Pierre de la Croix. Zijn filosofisch debat over de Liefde, waarbij de gepersonificeerde Liefde onderwerp is, is typisch voor de late 13e eeuw. Absoluut nieuw in zijn motetten is echter de verdeling van langere noten in 3, 4, 5, 6 of 7 kleinere noten, waardoor een spannend declamatorisch ritme ontstaat. Hiermee is de grens van de notatiemogelijkheden van de Ars Antiqua bereikt. Het zal echter nog enige tijd duren voor de Ars Nova hetzelfde ritmisch raffinement kan toepassen.
Wat vrouwen dachten over de Liefde, blijft eigenlijk verborgen achter hun hoofse fa?ade. Behalve dan bij het herdersmeisje Marion, dat lustig zingt: ?Robin m'aime, Robin m'a!?
Beiaardbespeling
Het merendeel van de Middeleeuwse composities bestaat uit vocale werken. Deze lenen zich meestal slecht voor uitvoering op een toetsinstrument. Voor dit programma is daarom een keuze gemaakt uit de weinige werken die voor toetsinstrument (orgel) zijn gecomponeerd. Daarnaast worden werken gespeeld die, hoewel voor stemmen geschreven, in de tijd van ontstaan ook instrumentaal werden uitgevoerd, op toetsinstrumenten of op ander instrumentarium. De beiaardbewerkingen van Josquins meesterwerken werden gemaakt naar de luitintavolaties van Francesco Canova di Milano (ca.1520).
Bach cantateconcert
Werken van Johann Sebastian Bach 1685-1750
Tijdens de kerkdienst
Cantate 'Herr, gehe nicht ins Gericht' BWV105
Beiaardbespeling
Cantate 'Erfreut euch, ihr Herzen' BWV66
Beiaardbespeling
Boeren op de koffie bij Bach: delen uit twee wereldlijke cantates
Mer hahn en neue Oberkeet BWV212 'Boerencantate'
Schweigt stille, plaudert nicht BWV211 'Koffiecantate'
Beiaardbewerkingen: Arie Abbenes
Johann Sebastian Bach
Cantate 'Erfreut euch, ihr Herzen' BWV66
Cantate 'Erfreut euch, ihr Herzen' BWV66 van Johann Sebastian Bach is een parodie naar een wereldlijk voorbeeld; de cantate Der Himmel dacht' auf Anhalts Ruhm und Glück BWV66a. Deze werd geschreven ter gelegenheid van de verjaardag van Leopold von Anhalt-Köthen op 10 december 1718. De tekst van BWV66a is bewaard gebleven, de muziek slechts in de geparodieerde vorm.
In Leipzig bewerkte Bach de oorspronkelijke cantate tot de cantate die u vandaag kunt beluisteren. Geschreven voor Tweede Paasdag werd deze uitgevoerd op 10 april 1724, 26 maart 1731 en op 11 april 1735. De tekst, waarvan de dichter onbekend is, brengt de vreugde en dank om de opstanding van Christus tot uiting. De muziek heeft dan ook een uitgesproken feestelijk karakter met een groots opgezet openingskoor en een feestelijke bas-aria. Het oorspronkelijke slotdeel, in de uiteindelijke versie als openingskoor gebruikt, verving Bach door een koraal. De tekst hiervan is de derde strofe van de Middeleeuwse paashymne Christ ist erstanden.
Beiaardbespeling
Carillons zijn meestal eigendom van de gemeentelijke overheid en de beiaardiers zijn stedelijke functionarissen. Deze wereldlijke Bachcantates passen dus uitstekend in de openbare buitenlucht, na de kerkelijke cantates in de besloten, gewijde ruimte.
Concert met de Nederlandse première van Aufschwung van Tapio Tuomela
Magnificat & The Birth of Music